Rozwój emocjonalny dziecka w okresie wczesnoszkolnym

Późne dzieciństwo, zwane także młodszym wiekiem szkolnym, to okres trwający od siódmego do dziesiątego – dwunastego roku życia. Stanowi ono dla dziecka i jego rodziny rodzaj pomostu między dzieciństwem a adolescencją. Pierwsza klasa szkoły podstawowej traktowana jest natomiast jako etap przejściowy między wiekiem przedszkolnym a szkolnym.

 Rozwój emocjonalny dziecka w okresie wczesnoszkolnym

Jest to czas dużych zmian w życiu dziecka. Zaczyna ono funkcjonować w nowym środowisku społecznym, ma codzienne obowiązki, pokonuje duże trudności, musi sprostać większym wymaganiom. Osiąga przy tym odpowiedni poziom rozwoju intelektualnego i emocjonalnego, który wyznacza jego dojrzałość szkolną. Nauka pobudza jego emocje związane z aktywnością poznawczą, a sukcesy szkolne stają się przyczyną  przeżyć uczuciowych. Dziecko nawiązuje przy tym liczne więzi emocjonalne z rówieśnikami i nauczycielami.

Emocje i uczucia zabarwiają niemal wszystkie doświadczenia osobiste dziecka i pozwalają odkrywać nowe wartości.

Emocje wpływają też na powstawanie przeżyć dających się określić jako stany przykre bądź przyjemne. Niepoprawny kilkuletni marzyciel, wierzący, że może osiągnąć upragnione cele i poradzić sobie z zagrożeniami, zmienia się w okresie wczesnoszkolnym. Staje się większym realistą. Treść marzeń oraz przewidywania dotyczące sposobu ich realizacji są uzależnione od rozwoju dziecka i jego życiowych doświadczeń. Prawidłowa, stabilna sytuacja rodzinna i mądra miłość rodzicielska może wprowadzić młodego człowieka w realny świat dorosłych pełen problemów i przeciwności, z dużym poczuciem własnej wartości.

Dziecko w wieku wczesnoszkolnym jest już w miarę stabilne emocjonalnie. Coraz lepiej umie kontrolować swoje reakcje  w tej sferze. Często robi to po to, aby zadowolić rodziców lub nauczycieli. Coraz większe znaczenie ma dla niego również opinia grupy rówieśniczej, która może mieć wpływ na to, że dziecko nie będzie np. okazywać niezadowolenia ze złej oceny w szkole, aby nie zostać wyśmianym.

Dzieci w tym okresie życia są niezwykle aktywne i ruchliwe. Jeśli w procesie wychowawczym aktywność ta jest dobrze zorganizowana, to dziecko przejawia pozytywny nastrój, ma dobre samopoczucie i jest zrównoważone. Jeśli natomiast podejmowane są działania mające na celu zahamowanie dziecięcej aktywności, wówczas u naszej pociechy zaczyna dominować negatywne samopoczucie i zły nastrój. Dziecko często zachowuje się wówczas w sposób nieakceptowany przez otoczenie, co z kolei powoduje u niego jeszcze większy wzrost negatywnych emocji. Jest ono niezadowolone samo z siebie, że nie spełnia społecznych oczekiwań.

W okresie tym następuje również znaczny spadek lęków związanych z zapewnieniem bezpieczeństwa organizmowi (przed chorobą, upadkiem, psami, burzą itp. )
Pojawiają się za to lęki związane ze szkołą, czy też z rodzicami. Dziecko może obawiać się klasówki, czy też braku akceptacji ze strony rodziców. Również istotnym źródłem lęku jest odrzucenie i dezaprobata społeczna. Niezwykle ważne zatem jest, żeby krytyka wobec dziecka była wyrażana w sposób życzliwy, by nie stanowiła zanegowania całej osoby dziecka, a jedynie odnosiła się do jego konkretnego zachowania. Powinna ona być bardziej radą niż pretensją.

Radość w tym wieku daje dziecku różnorodne, bogate w bodźce, środowisko. Chce w nim zaistnieć, być akceptowanym. Dąży do zaspokajania ciekawości i osiągania celu. Naturalne dla niego jest uczenie się nowych rzeczy.

Źródłami radości są także: przebywanie z bliskimi osobami - rodziną i przyjaciółmi, różnego rodzaju niespodzianki, podarunki, sytuacje stanowiące nowe wyzwania, chociażby opowiadanie dowcipów. Kiedy dziecko osiąga odpowiedni poziom emocjonalny i umysłowy nie chce ich już tylko słuchać, chce je również opowiadać - chce zabłysnąć.

Niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na szczęście dziecka jest niewątpliwie miłość. Wcześniej uczucie to nie było przez dziecko zbyt dobrze rozumiane. Było wyrażane poprzez odwzajemnianie gestów, pocałunków czy uścisków. Na tym etapie rozwoju dzieci rozumieją miłość pełniej. Te które są obdarzane miłością w domu mają wyższe poczucie wartości i wiedzą, że są ważne dla innych.

W wieku wczesnoszkolnym dochodzi także do pierwszego kryzysu autorytetu rodziców.

Wraz z przekroczeniem progu szkoły osobą niezwykle ważną dla dziecka staje się nauczyciel. Jego słowa  są ważne, często niepodważalne. Na kształtowanie światopoglądu dziecka wpływają również rówieśnicy. Dziecko musi więc sprostać wymaganiom nauczyciela i  zdobyć pozycję w grupie rówieśniczej. Jest to jedna z form jego uspołecznienia.

Pierwszym środowiskiem, które uczy dziecko zasad moralności i współżycia społecznego jest jednak rodzina. To z domu rodzinnego dziecko, z reguły wynosi system przyjętych wartości. Poprzez kontakty z rodzicami i rodzeństwem dziecko uczy się nawiązywać więzi emocjonalne. Poznaje zasady zachowania, odpowiedzialność, obowiązkowość. Wie, co to szacunek do innych, do pracy, do wiedzy. Poprzez rodzinne oddziaływania zostaje dziecku przekazana kultura i tradycja oraz zaspokajane są podstawowe potrzeby emocjonalne.

Ważne, aby rodzina stanęła na wysokości zadania. Kształtowanie młodego człowieka jest trudne i odpowiedzialne, a błędy ciężko naprawić. Emocje to niezwykle subtelna i delikatna część osobowości dziecka, które łatwo zranić, skrzywdzić lub wystraszyć. Dorośli powinni o tym pamiętać.

Autorem artykułu jest Anna Dąbrowska - pedagog