Zamek w Pieskowej Skale położony jest w Dolinie Prądnika, w otulinie Ojcowskiego Parku Narodowego, niecałe 30 km od Krakowa i 8 km od Ojcowa. Warownia jest jednym z najpiękniejszych i jedynym w pełni zachowanym zamkiem na Szlaku Orlich Gniazd, to skarb dziedzictwa kulturowego.
Zrewitalizowany zamek w Pieskowej Skale zachwyca turystów
Początki zamku sięgają średniowiecza, kiedy to warownia została ufundowana przez króla Władysława Łokietka. Najstarsza wiadomość o zamku pochodzi z roku 1315. W dokumencie wydanym wówczas przez króla Łokietka pojawia się niemiecko brzmiąca nazwa zamku – „Peskenstein”. Z kolei Kazimierz III Wielki w I poł. XIV w. postawił w tym miejscu zamek, początkowo złożony z dwóch części - nieistniejącej już górnej oraz dolnej. Pierwotny gotycki zamek został wzniesiony na wapiennej skale, a jego najwyższym elementem była wysoka wieża. Jak podaje Jan Długosz, w 1337 roku Ludwik Węgierski przekazał zamek w Pieskowej Skale pod dzierżawę Piotrowi Szafrańcowi – podstolemu krakowskiemu, jako zadośćuczynienie za zatarg z węgierskimi dworzanami króla. W rodzinie Szafrańców zamek pozostał aż do końca XVII stulecia i to właśnie oni nadali mu charakter renesansowy. Podczas remontu i rozbudowy dziedziniec został ozdobiony arkadowymi krużgankami, wzorowanymi na wawelskich. Powstała również dwukondygnacyjna loggia widokowa przy wieży zegarowej.
18-wieczne potężne fortyfikacje okazały się niestety niewystarczające by odeprzeć atak wojsk szwedzkich w roku 1655. Odbudowywany przez kolejnych właścicieli ponownie ucierpiał pod ostrzałem wojsk carskich w trakcie Powstania Styczniowego (1863).
W II połowie XIX wieku zamek w Pieskowej Skale dotknęły dwa ogromne pożary, które spowodowały wiele zniszczeń. Nowi właściciele zamku – rodzina Miroszewskich – odbudowała go i odnowiła, wzbogacając jego bryłę o elementy neogotyckie. We wnętrzach zamku zostało utworzone prywatne muzeum.
Jednak na przełomie XIX i XX stulecia ciągle zmieniający się nowi właściciele nie okazywali zbytniej troski o zamek, doprowadzając go w konsekwencji do ruiny. Od totalnej katastrofy udało się go uratować dzięki spółce akcyjnej założonej przez pisarza Adolfa Dygasińskiego. Wykupił on niszczejący zabytek i po remoncie stworzył w nim pensjonat, który funkcjonował do wybuchu drugiej wojny światowej. W czasie wojny zamek pełnił funkcję sierocińca, przez który przewinęły się setki dzieci, głównie z kresów wschodnich. W roku 1950 zamek przejęło Ministerstwo Kultury i Sztuki. Rozpoczęły się wówczas gruntowne prace remontowe. Pod kierunkiem profesora Alfreda Majewskiego przeprowadzono badania architektoniczne, w wyniku których odsłonięto elementy renesansowej architektury i dekoracji, a także zrekonstruowano szesnastowieczny dziedziniec arkadowy i loggię widokową.
Od roku 1958 Zamek w Pieskowej Skale stanowi oddział Zamku Królewskiego na Wawelu, a dzięki ekspozycji zbiorów wawelskich mieści jedno z najważniejszych muzeów na terenie Małopolski.
Na początku XXI wieku zamek wymagał ponownej, pilnej renowacji. W wyniku zakończonych w roku 2016 prac konserwatorskich, przeprowadzonych dzięki dotacji z budżetu państwa oraz wsparciu Islandii, Liechtensteinu i Norwegii otrzymanemu z funduszy norweskich i EOG, Pieskowa Skała przez kolejne dziesięciolecia będzie cieszyć oczy coraz liczniej przybywających tu turystów.
Czteroskrzydłowy zamek w Pieskowej Skale z pięknymi arkadowymi krużgankami, loogią, wieżą zegarową oraz basztą gotycką, a także dwa bastiony i wspaniałe ogrody wzbudzają zachwyt kolejnych pokoleń, a widok z zamkowego wzgórza na wapienne skały jury krakowsko-częstochwoskiej to jeden z najbardziej malowniczych pejzaży w tej części Małopolski.
W Zamku organizowane są także wystawy czasowe i imprezy cykliczne:
Święto Ogrodów (czerwiec)
Dni Kultury Staropolskiej (czerwiec)
Noc w Muzeum (lipiec)
Więcej informacji na temat aktualnych wystaw czasowych i eskopzycji stałych oraz warunków zwiedzania zamku można dowiedzieć się na stronie internetowej: https://pieskowaskala.eu/
Maczuga Herkulesa
Po zwiedzeniu wzgórza zamkowego warto zatrzymać się przy Maczudze Herkulesa, jednej z najbardziej charakterystycznych naturalnych rzeźb skalnych w Polsce. Maczuga powstała w wyniku krasowej działalności wód i nierównomiernej odporności na wietrzenie wapienia skalistego. Stoi na niewielkim spłaszczeniu, odpowiadającym poziomowi najniższej terasy skalnej, której wysokość w Pieskowej Skale wynosi ok. 8–12 m. Wysokość Maczugi Herkulesa wynosi około 25 m.
Skała w przeszłości miała inne nazwy, a z każą z nich związana była legenda. Warto w tym miejscu przytoczyć legendę o Królu Kraku i Maczudze Kraka, wedle której w czasach panowania króla Kraka po Ojcowskim Parku grasował smok, budząc wokół grozę i przerażenie. Jak głosi legenda, smok codziennie porywał mieszkańcom grodu bydło, które następnie pożerał, porywał także dziewice. Pewnego dnia, Krak, pod wpływem ogromnej złości, chwycił ogromną maczugę i uderzył nią w głowę smoka, zabijając go na miejscu. Następnie umieścił swoją maczugę u wylotu doliny ojcowskiej, ku przestrodze każdego, kto by do Krakowa chciał jechać w złych zamiarach. Znana też jest legenda o Czarciej Skale. Głosi ona, że w czasach panowania ostatnich Jagiellonów żył czarnoksiężnik o nazwisku Jan Twardowski.
Podpisał on umowę z diabłem, według której po jego przyjeździe do Rzymu diabeł spełni jego trzy zadania, a w zamian czarnoksiężnik Twardowski odda mu swą duszę. Po wielu latach diabeł spotykał Twardowskiego w karczmie "Rzym" w podkrakowskich Pychowicach. Wśród zadań, jakie czart musiał wykonać, było przeniesienie ogromnej skały do Doliny Prądnika i ustawienie jej cieńszym końcem do dołu. Diabeł wykonał to zadanie, a skała ta stoi do dnia dzisiejszego, znana jako Maczuga Herkulesa.
Ile prawdy jest w przekazywanych przez pokolenia legendach – może niewiele. Jednak takie historie bez wątpienia nadadzą kolorytu rodzinnej wycieczce w malownicze zakątki Pieskowej Skały.
Źródła:
https://pieskowaskala.eu/
"Polska – najpiękniejsze zamki"; Wyd. Muza